فیلترهای معدنی (فیزیکی): دیاکسید تیتانیوم (TiO₂)، اکسید روی (ZnO) — بسیار پایدار نوری، بازتاب/پراکندگی + جذب محدود.
فیلترهای شیمیایی کلاسیک: شامل خانوادههای زیر:
کیناماتها: Octinoxate — UVB
بنزوفنونها: Oxybenzone — UVA/UVB
سالیسيلاتها: Homosalate و Octisalate — UVB
دبزنزیلومتانها: Avobenzone — UVA (اما ناپایدار در برابر نور)
PABA و مشتقات آن — کنار گذاشته شده
فیلترهای نسل جدید و فوتواستابل: شامل Tinosorb S, Tinosorb M, Uvinul A Plus, Uvinul T 150, Mexoryl SX, Mexoryl XL.
۲) فهرست مفصل فیلترهای رایج و مشخصات
Titanium dioxide: فیزیکی، UVB + UVA II، پایدار
Zinc oxide: فیزیکی، UVA + UVB، بسیار پایدار
Octinoxate (EHMC): شیمیایی، UVB، نسبتاً ناپایدار
Oxybenzone: شیمیایی، UVA/UVB، دارای بحث زیستمحیطی
Homosalate: UVB، در حال بازبینی ایمنی
Avobenzone: UVA، قوی ولی نیازمند تثبیتکننده
Tinosorb S (Bemotrizinol): طیف کامل، پایدار
Tinosorb M (Bisoctrizole): هیبریدی، جذب + پراکندگی
Uvinul A Plus: UVA، پایدار
Uvinul T 150: UVB، بسیار پایدار
Mexoryl SX / XL: UVA و UVB، پایدار و ایمن
۳) پایداری فوتوشیمیایی (چرا بعضی فیلترها نمیمانند؟)
برخی فیلترها مثل Avobenzone پس از جذب نور دچار تخریب ساختاری میشوند و محافظتشان کاهش مییابد. این پدیده در مطالعات متعدد تایید شده و باعث افت SPF میشود.
۴) روشهای تثبیت فیلترهای ناپایدار
افزودن فیلترهای فوتواستابل مانند Octocrylene برای تثبیت Avobenzone.
استفاده از فیلترهای نسل جدید (Tinosorb، Uvinul، Mexoryl) برای افزایش دوام فرمول.
افزودن آنتیاکسیدانتهایی مثل ویتامین C و E برای کاهش تخریب نوری.
کپسولهسازی (Encapsulation) فیلترها در ساختارهای نانویی برای محافظت بیشتر.
ترکیب فیلترهای فیزیکی و شیمیایی جهت پوشش کاملتر طیف.
طراحی فرمولاسیون با حاملهای سیلیکونی برای پایداری بهتر.
۵) نکات کلیدی عملی
اگر به دنبال پایداری بالا در UVA هستید، از فرمولهای دارای Avobenzone + Octocrylene یا فیلترهای نسل جدید مثل Bemotrizinol / Uvinul A Plus استفاده کنید.
اگر نگران جذب سیستمیک یا محیطزیستی هستید، از محصولات بدون Oxybenzone یا Octinoxate استفاده کنید.
برای پوستهای حساس یا کلینیکی، فیلترهای معدنی یا ترکیبی با ZnO، TiO₂، Uvinul A Plus و Ecamsule مناسبترند.
۶) منابع کلیدی
فهرست رسمی فیلترهای مجاز اتحادیه اروپا (Annex VI / ECHA)
منابع FDA درباره ترکیبات ضدآفتاب و ارزیابیهای ایمنی
“UV Filters: Challenges and Prospects” – مروری علمی
Holt et al., RSC – پایداری آووبنزون و نقش Octocrylene
مطالعات جدید درباره فیلترهای نسل جدید مانند Tinosorb و Mexoryl